Jose Antonio Guerrero Molina aditua da belauneko kirurgian, eta robota erabiltzen du belauneko protesiak jartzeko, duela lau urtetik. Orain arte, 200 ebakuntza baino gehiago egin ditu Gurutzetako Ospitalean kirurgia robotikoa erabiliz, eta emaitzak oso positiboak izan direla nabarmendu du. Gaur egun, 2026ko Kirurgia Ortopediko eta Traumatologiako Espainiako Elkartearen kongresua antolatzen ari da, estatu mailako garrantzitsuena espezialitate horretan.
Noiztik zara aditua belauneko kirurgian? Zenbat denbora daramazu horrelako operazioak egiten?
Belauneko kirurgian 25 urteko esperientzia dut. Teknika tradizionalekin hasi nintzen; gero, nabigazio bidezko kirurgiara pasatu nintzen; ondoren, kirurgia pertsonalizatura, 3D berreraikuntzan oinarritutako neurriko gidekin, erresonantzia magnetikoaren edo OTAren irudietan oinarrituta; eta, azkenik, kirurgia robotikora. Merkak-eta alde batera utzita, orain robot mota gehiago daude, baina guk ospitalean egin genuen operazioa Espainian lehena izan zen, Madrilgo ospitale klinikoarekin batera egina, duela lau urte. Horretarako, prestakuntza espezifikoa behar da, eta nik Alemanian eta Frantzian jaso nuen, aurreko bi urteetan.
Zertan datza kirurgia robotikoa?
Robotarekin egindako ebakuntzak bi gauza ekarri ditu: batetik, kirurgia egiteko orduan zehaztasun handiagoa ziurtatzea, hau da, lehen esku hutsez egiten genuen, zirujauaren esperientziaren oso mende, eta orain robotak planifikatu ditugun lerroak markatzen ditu, eta horiek pazientearen ligamentuen berezko tentsioaren arabera denbora errealean aldatzen ditugu; bestetik, orain arte belauneko kirurgia modu berean egiten zen, pazientearen osaera edozein izanda ere, hanka zuzen uzten saiatzen zen. Orain, kontzeptu horiek aldatu egin dira, eta aldatu egin dira ebakuntzatik bi urtera pazienteen % 20k ebakuntzak ez duela merezi erantzun dutelako. Horrek pentsarazi zigun agian filosofia aldatu behar zela. Izan ere, guztiok belaun-mota bera ez dugula kontuan hartuta — bederatzi belaun-mota daude pertsona normaletan —, bakoitzaren forma errespetatu beharko litzateke. Orain arte ezin zen egin, oso zaila zelako erreferentziarik gabe. Hala ere, robotak aukera ematen digu horrelako diseinuak sortzeko eta belauna zehaztasun handiz berregiteko, eta errore-marjina milimetro bat eta gradu bat baino txikiagoa da.
Zer esan nahi du hanka zuzen uzteak? Belauneko jokoaz ari al zara?
Ez, belauneko jokoa egitea beti lortu behar da. Esan nahi dut jende gaztea dagoela, osasuntsua, belaunak makurtuta dituena, futbolariak adibidez; neska askok, berriz, hankak “X” formakoak dituzte, belaunak elkarren ondoan eta oinak kanpora begira. Horiek normaltasunaren aldaerak dira: oso jende gutxik ditu hankak zuzenak. Honako hau gertatzen da: zure aldaka, bizkarrezurra eta oina aldakuntza horren arabera egituratzen dira; hankak “X” forman dituen pertsona bati ebakuntza egin eta zuzen uzten badizkiogu, mugitzeko modua aldatzen zaio. Gainera, horrek eragin handia du bizkarrezurrean. Horregatik, belauneko protesiak jarritako paziente askok nekea eta mina sumatzen dute gerrialdeetan, bizkarra nekatzen baitute.
«ROBOTAK EZ DU EBAKUNTZA EGITEN: AUKERA EMATEN DU DISEINA DEZAZUN ETA DISEINU HORI ZUK PLANIFIKATU DUZUN BEZALA EGITEKO»
Pazienteen soslaiari dagokionez, zer-nolako jende-motak behar ditu interbentzio horiek? Gehienak adinekoak al dira?
Gero eta gazte gehiagok behar du belauneko protesia, bi arrazoirengatik: lehenik eta behin, pazienteek bizi-kalitatea eskatzen dute, eta ez dituzte onartzen adinak belaunean eragiten dituen mugak, bai minagatik, bai mugikortasunagatik. Horregatik, protesia jartzeko eskatzen dizute, baina, gainera, kirol asko egin da; hau da, meniskoak kentzea ekarri duten kirol-lesio asko egon dira. Beraz, meniskoen faltak, kartilagoaren babesleak direnez, artrosia pairatzea ekarri du. Paziente horiek ere minaz kexatzen dira, eta horrelako ebakuntzak egiten dituzte askotan.
Azkenik, protesi-mota aldatu da: asko hobetu dira, eta orain robota bezalako tresnak ditugu, belauna zuk nahi duzun bezala uzteko. Dena den, robotak ez du lan egiten, eta horrek aukera ematen du diseina dezazun eta diseinu hori zuk planifikatu duzun bezala egiteko. Operatzen jakin behar duzu, eta are zailagoa da teknika hori erabiliz operatzea, prestakuntza gehiago behar baituzu. Baina askoz emaitza hobeak lortzen dira.
Gaur egun, ebakuntza guztiak kirurgia robotikoarekin egiten al dira, edo batzuk teknika tradizionalarekin?
Normalean, belauneko protesia jartzeko modu tradizionala erabiltzen da, eta azken 50 urteetan ez da aldatu. Robotak bi arazo planteatzen ditu: lehenengo arazoa da oso teknologia garestia dela; horregatik, ospitale guztiek ez dute robotik. Osakidetzan Gurutzetan dago bakarra. Bestalde, prestakuntza behar duzu. Profesional gehienak ez daude prest horrela lan egiteko. Oro har, traumatologo nagusiek edo gazteek esaten dute beti modu batera egin dutela eta ondo joan zaiela hala, eta, beraz, ebakuntza egiteko modua ez aldatzea erabakitzen dute. Ohiko erresistentzia da aldaketarekiko. Paradoxikoa da denek ulertzen dutela garrantzitsua dela paziente bakoitzaren berezko morfotipoa errespetatzea, baina oraingoz profesional gutxi daude aldaketa hori egiteko prest. Horrek adierazten du ez dela hain erraza pentsamoldea aldatzea.
Baina, emaitzak ikusita, aldatuko al da?
Beharbada bai. Urte asko daramatzagu ebakuntzak modu berean egiten, eta ez dugu lortzen pozik ez dauden paziente kopurua % 20tik jaistea
Nire ustez, hamar urte barru ez da belaunik operatuko robot edo antzeko erremintarik gabe. Eta teknika mekanikoa egingo al da? Ezetz uste dut. Gure espezialitateko iritzi-lider asko, bai Europan bai AEBetan, kirurgia pertsonalizatuago batera aldatzen ari dira jada, eta datuak ematen. Lau edo bost urte daramatzagu hau hasi zenetik, eta urte batzuk igaroko dira denek sinetsi arte, baina ez dago zalantzarik ospitale guztiek izan beharko luketela robota bezalako teknologia hori.
Zenbat operazio egin dituzue Gurutzetan teknika honekin?
200 eragiketa baino gehiago egin ditugu. Gurutzetan mediku guztiek ez dute kirurgia robotikoa erabiltzen. Nik, adibidez, horrela egiten ditut guztiak, baina lankide batzuek operazioen erdia edo heren bat bakarrik, kasu zailetarako gordez. Izan ere, orain arte egiten duten kirurgiarekin oso eroso daudela antzematen dute, eta pozik daude haien emaitzekin. Nik ere ulertzen dut: prozedura konplexua da, formakuntza eskatzen duena eta gure espezialitatean orain arte ezagutzen ez zen teknologian oinarritzen dena.
Zuk ere irakasten diezu beste medikuei?
Bai. Hasieran, taldeko gainerako kideak ontasunez konbentzitzea zen helburua, eta hori ez zen zaila izan. Hortik aurrera, estatuko zein atzerriko beste profesional interesatu batzuentzako prestakuntza-zentro izateko urratsak ezarri genituen. Kirurgiaren aurreko egunean ezagutza teorikoak ematen zaizkie, pazienteen ezaugarriak zeintzuk diren esaten zaizkie eta ebakuntza nola diseinatzen den azaltzen zaie. Ondoren, ospitaleak baimena eman ondoren, ebakuntza-gelan kirurgia batean edo bitan egoteko laguntza ematen zaie. Orain arte, belauneko zirujau ugari jaso ditugu, baita ospitaleetako zerbitzuburu garrantzitsu asko ere, teknologia horren inguruan interesa dutenak, eta, gure esperientzia erakusteaz gain, asko ikasi dugu haiengandik.
2026an Kirurgia Ortopediko eta Traumatologiako Espainiako Elkartearen Kongresu Nazionaleko presidente izateko hautagai gisa aurkeztu dut neure burua, eta Bilbo aukeratu dut 2000-3000 traumatologo inguru hartuko dituen kongresuaren egoitza izan dadin. Gai nagusia kirurgia robotikoa, adimen artifiziala eta errealitate areagotua izango dira, ordurako talde askok lan egingo baitute horretan, eta errazagoa izango da zertaz ari garen jakitea. Espero dut 2016an presidente izateko ohorea izan nuenaren arrakasta bera izatea, hau da, Espainiako Artroskopia Elkartearen eta belauneko Espainiako Elkartearen Biltzar Bateratuarena. Gainera, adimen artifizialeko proiektu bat lantzen ari gara: pazienteen ezaugarriak antzeman, egin dugun plangintza aztertu, paziente horiek nola geratu diren ikusi, datu horiek elkartu, eta iritsiko da unea robotari pazientearen ezaugarriak zein diren esateko, eta robotak esango dizu zer lerrokadura mota egin behar den. Zirujaua geldirik egongo da eta robotak protesia egingo du. Baina gaur egun, oraindik ez.
